Programma 6 Sociaal Domein

Het merendeel van onze inwoners is goed in staat om het eigen leven vorm te geven en doet naar vermogen mee aan de samenleving. Iedereen is anders en situaties zijn niet gelijk. Inwoners zullen op hun eigen manier moeten omgaan met de uitdagingen en kansen die het leven biedt. Incidenten en moeilijkheden horen bij het leven en kunnen in de meeste gevallen opgevangen worden door de eigen draagkracht, het netwerk en een sterke sociale basis. Hierbij is het niet altijd nodig om gespecialiseerde hulp of ondersteuning in te zetten. 

In de wijken/kernen hebben we een sterke sociale basis waar hulpvragen worden opgelost. Een sterke sociale basis bestaat uit basisvoorzieningen die raken aan alle aspecten van het dagelijkse leven: ontmoeting, verenigingsleven, onderwijs, opvoeding, werk, gezondheid, wonen, bewegen, cultuur en veiligheid. Alles bij elkaar vormen die voorzieningen een vangnet van sociale contacten, hulp en ondersteuning. Ze zijn aanwezig in de wijken/kernen, zichtbaar en laagdrempelig. Iedereen kan er gebruik van maken.  

Wanneer er toch meer aan de hand is, is een aanbod van gespecialiseerde hulp en ondersteuning beschikbaar.  

Investeren in preventie en vroegsignalering is noodzakelijk om inwoners in staat te stellen hun eigen leven vorm te geven en daarmee te voorkomen dat zwaardere ondersteuning nodig is, omdat we liever voorkomen, dan genezen. Het positieve effect van dit principe geldt zowel voor de individuele inwoners, als voor de realisatie van een reële en toekomstbestendige zorg. Dit veranderend perspectief op zorg vergt zowel van de gemeente als van de inwoners een andere aanpak. Hierin hebben we als gemeente Maashorst met maatschappelijke partners een gedeelde verantwoordelijkheid. 

De sociale cohesie in de wijken en kernen van de gemeente Maashorst is redelijk hoog. De lijnen zijn kort en over het algemeen kent men elkaar en weet men elkaar te vinden. Dat is een kracht die we willen benutten en versterken. Preventie en vroegsignalering zijn voor ons de basis in het werken in de wijk/kern. Ontmoeten is nauw verbonden met preventie. Hoe meer inwoners elkaar ontmoeten, hoe meer netwerken ontstaan of worden uitgebreid. 

Leefgemeenschappen met veel informele netwerken, zijn sterk en in staat om veel vraagstukken uit het dagelijks leven met elkaar op te lossen. Behoeften of problemen die vroegtijdig aan het licht komen, kunnen daardoor vaak worden opgelost binnen dit netwerk. Behoeften worden tijdig gesignaleerd waarbij het samenspel binnen het netwerk ervoor zorgt dat in die behoeften laagdrempelig en passend wordt voorzien. We zien gastvrije en fysieke plekken voor spontane ontmoeting in elke wijk/kern dan ook als een belangrijke basisvoorwaarde om inwoners te stimuleren om de deur uit te gaan en hun medebewoners te ontmoeten. Dit is de eerste stap om te kunnen komen tot sterke informele netwerken. 

We bepalen samen met maatschappelijke partners en de inwoners welke basisvoorzieningen en preventief aanbod in de wijk/kern nodig zijn. Hierbij houden we rekening met de diversiteit van de inwoners en de synergie in de wijk. Belangrijke data ondersteunt ons hierbij. 

Met de inrichting van de sociale basis wordt een belangrijke en fundamentele voorwaarde voor een toekomstbestendig sociaal domein ingevuld. Tegelijkertijd is deze basis een onderdeel van het geheel aan maatregelen dat nodig is om het sociaal domein structureel te versterken.  

Het programma Toekomstbestendig Sociaal Domein vraagt om een brede blik en samenwerking over de domeinen heen. Door data te gebruiken om risico’s per gebied tijdig te herkennen, monitoren en op termijn zelfs voorspellen, kunnen we samen met partners passende interventies bepalen waarmee we sneller en effectiever handelen. Het programma sluit aan op de ambitie van een toekomstbestendig sociaal domein, waarin de inwoner centraal staat en waarin we niet alleen repareren, maar vooral ook voorkomen. Met deze investering leggen we de basis voor een gezondere, meer veerkrachtige samenleving en beperken we de druk op de zorg en het gemeentelijke budget op de lange termijn. 

Evenals andere gemeenten wordt ook de gemeente Maashorst geconfronteerd met een scala aan nieuwkomers, zoals vluchtelingen, ontheemden uit Oekraïne en statushouders. De hiervoor beschreven aanpak is ook voor deze groepen onverkort van toepassing. 

Nederlandse gemeenten hebben een gezamenlijke opgave met betrekking tot de opvang en huisvesting van diverse groepen vluchtelingen en asielzoekers. Ook de gemeente Maashorst neemt haar deel van deze opgaven. We spannen ons in asielzoekers en ontheemden uit Oekraïne op een zo goed mogelijke manier te verwelkomen en mee te laten doen in onze gemeente.

Tot dit taakveld behoren alle loketvoorzieningen die gericht zijn op het identificeren van eigen kracht, en het begeleiden naar de juiste vorm van individuele ondersteuning (maatwerkvoorzieningen en dienstverlening): 
•    voorlichting 
•    advisering 
•    cliëntondersteuning 
•    toegang tot eerste- en tweedelijnsvoorzieningen 
•    preventie 
•    vroegsignalering 
•    PraktijkOndersteuner Huisarts voor Jeugd (POH Jeugd). 

Geïndiceerde hulp en ondersteuning is alleen toegankelijk met een indicatie die door onder meer de gemeentelijke toegang wordt afgegeven. De algemene en collectieve voorzieningen gaan hieraan vooraf. Pas als deze niet toereikend zijn, komt geïndiceerde ondersteuning in beeld. Die wordt verleend vanuit 'De Toegang'. Dit is de wettelijke aanduiding van ondersteuning vanuit sociaal domein van gemeenten. Het gaat hierbij om hulp en ondersteuning vanuit de Wmo en de Jeugdwet. Maar ook om inzet van uitkeringen, bijzondere bijstand, armoedevoorzieningen, re-integratie trajecten en Beschut Werk vanuit de Participatiewet en schuldhulpverlening uit de Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening. 
Voor iedere inwoner hebben we als gemeente de mogelijkheid voor het inzetten van passende cliëntondersteuning. 

Inwoners doen naar vermogen mee aan de samenleving. Iedereen is anders en situaties zijn niet gelijk. Wanneer hulpvragen van inwoners niet opgelost kunnen worden door de eigen draagkracht of het netwerk binnen de sterke sociale basis, is gespecialiseerde hulp en ondersteuning beschikbaar. De tendens van de afgelopen paar jaar, waarbij de complexiteit van vragen toeneemt en de wachtlijsten groeien, proberen we te doorbreken door meer in te zetten op vroegsignalering en preventie (programma 6.1).
Het is immers het fijnste als inwoners met al hun vragen terecht kunnen bij vertrouwde gezichten in de wijk/kern. Die professionals kunnen via warme overdracht de vraag doorzetten naar de gemeentelijke toegang als er meer nodig is dan waarin het systeem en/of de wijk of kern voorziet. 
De uitvoeringsteams (jeugd, Wmo & schuldhulpverlening en participatie, inkomen en inburgering) gaan vervolgens kijken wat de best passende hulp is. Dat kan gaan om geïndiceerde tweedelijnszorg, maar we verwachten ook dat we veel vaker een passend aanbod kunnen doen met beschikbaarheid van eerstelijnszorg (samenwerking tussen (para-)medisch en sociaal domein). Vanuit het programma ‘Toekomstbestendig sociaal domein’ en in lijn met de Hervormingsagenda Jeugd gaan we nader bekijken hoe de toegang tot ondersteuning herkenbaar, laagdrempelig en effectief kan worden ingericht

Met het programma Toekomstbestendig sociaal domein streven we naar versterking en uitbreiding van preventieve en algemene voorzieningen in de sociale basis en monitoren we de beweging dat deze versterking zich vertaalt in afname van (duur) geïndiceerd aanbod waarvoor de lokale aanpak onvoldoende oplossing biedt. 

Tot dit taakveld behoren alle inkomens- en bijstandsvoorzieningen: 
• Inkomensvoorzieningen en loonkostensubsidies (LKS) op grond van de Participatiewet 
• Bijzondere bijstand voor bijzondere en noodzakelijke kosten vanuit de Participatiewet 
• Geneeskundige en andere adviezen in verband met de bijstandsverlening 
• IOAW (wet Inkomensvoorzieningen Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte werkloze Werknemers) 
• IOAZ (wet Inkomensvoorzieningen Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte gewezen Zelfstandigen) 
• Kosten van levensonderhoud en kapitaalverstrekking voor gevestigde ondernemers uit het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz 2004) 
• Kosten levensonderhoud voor startende ondernemers uit het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen 2004 
• Sociale zekerheidsregelingen van het rijk, bijvoorbeeld eenmalige uitkeringen voor minima 
• Schuldhulpverlening en vroegsignalering van schulden vanuit de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) 
• Gemeentelijk minimabeleid: regelingen gericht op maatschappelijke participatie voor inwoners die tot de doelgroep minimabeleid horen (tot 120% sociaal minimum) vanuit de Gemeentewet. 

Participatiewet
De regering wil de regelgeving en toepassing van de Participatiewet eenvoudiger en klantvriendelijker maken, met meer ruimte voor maatwerk. Hiervoor zijn verschillende wijzigingen samengevoegd in het Wetsvoorstel Participatiewet in Balans en deze treedt in werking in 2026. Op de uitwerking van het wetsvoorstel is lokaal inhoudelijk voorgesorteerd door de samenwerking te versterken met lokale ketenpartners en door onze dienstverlening zo dicht mogelijk bij de inwoner te organiseren.  

Schulden en Armoedebestrijding
We hebben als gemeente de taak om (bijzondere) bijstand, minimaregelingen en brede ondersteuning bij schuldhulpverlening te verlenen aan inwoners die het nodig hebben. Deze wettelijke taak blijven we uitvoeren, met als doel om de negatieve effecten van het leven met geldzorgen zoveel mogelijk te beperken. We zetten in op preventie en vroegsignalering van schulden. In onze aanpak streven we naar financiële zelfredzaamheid en zetten we ons in voor een integrale aanpak. Hierbij geven we specifiek aandacht aan kinderen in armoede, omdat armoede vaak leidt tot stress, wat het opgroeien in een gezonde leefomgeving belemmert. We vinden dat kinderen, ongeacht de gezinssituatie waarin ze opgroeien, alle kansen moeten krijgen om zich op sociaal, mentaal en fysiek vlak te ontwikkelen.

Onze diverse meedoenregelingen hebben tot doel dat inwoners actief mee kunnen blijven doen. Wij spannen ons maximaal in zodat hier ook gebruik van wordt gemaakt. Kennis van de doelgroep en inzicht in samenstelling, draagt bij aan een effectieve besteding van de middelen.  

Het taakveld Maatschappelijke en Arbeidsparticipatie bestaat uit 2 deeltaakvelden. Het gaat om gemeentelijke taken op het gebied van: 

Wsw en Beschut Werk 
Tot dit taakveld behoren voorzieningen om maatschappelijke participatie te bevorderen, maar niet gericht op doorstromen naar arbeid: 
•    beschut werken 
•    bestaande werkverbanden sociale werkvoorziening, bestaande Wsw- en begeleid werken dienstbetrekkingen 
•    arbeidsmatige dagbesteding. 

Arbeidsparticipatie 
Hiertoe behoren alle op arbeid gerichte participatie- en re-integratievoorzieningen: 
•    re-integratie-instrumenten 
•    ondersteuning bij starten van een eigen bedrijf 
•    bepaalde vormen van tijdelijke loonkostensubsidie (voor zover ingezet als re-integratie-instrument) 
•    stimuleringsmaatregelen, waaronder de No-riskpolis 
•    loonwaardebepaling 
•    voorzieningen ter voorbereiding van een zelfstandig bestaan als startend ondernemer en ter begeleiding van startende ondernemers uit het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz). 

De arbeidsmarkt wordt gekenmerkt door arbeidskrapte. Dat heeft meerdere oorzaken waaronder vergrijzing en ontgroening van de bevolking en toenemende vraag naar arbeid. Het Rijk richt zich op vijf speerpunten om, binnen haar mogelijkheden, de arbeidsmarkt zo goed mogelijk te laten functioneren  

1. Verhogen van de kwaliteit van werk;  
2. Versterken van de economie;  
3. Verhogen van de productiviteit;   
4. Verhogen van duurzame arbeidsparticipatie;  
5. Verbeteren van matching op de arbeidsmarkt.  

Vier landelijke beleidsinspanningen ten aanzien van de arbeidsmarkt en de Participatiewet lichten we uit, omdat deze het lokaal beleid ten aanzien van maatschappelijke- en arbeidsparticipatie beïnvloeden: 

• De hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur.  

Met deze hervorming wordt gewerkt aan een andere organisatie van de 35 arbeidsmarktregio’s, waarbij de focus ligt op het creëren van één loket voor werkzoekenden en werkgevers genaamd het Werkcentrum 

• Toekomstbestendig maken van de sociaal ontwikkelbedrijven 

De komende tien jaar moeten sociaal ontwikkelbedrijven transformeren naar een bestendige organisatie waar inwoners met een arbeidsbeperking werk kunnen vinden. IBN krijgt daarbij drie functies: een springplank naar regulier werk; een vangnet als een regulier baan even niet lukt; en een duurzame werkplek voor mensen die niet terecht kunnen op de reguliere arbeidsmarkt.  

• Wet van School naar Duurzaam werk 

Deze wet is erop gericht om alle jongeren,  met name de kwetsbare jongeren, de juiste ondersteuning te bieden om de overstap van onderwijs naar werk goed en zonder uitval te laten verlopen. Het onderwijs (mbo, vso en praktijkonderwijs), de doorstroompunten, maar ook de gemeenten zijn gezamenlijk aan zet om dit te realiseren.  

• Participatiewet in Balans 

Het wetsvoorstel Participatiewet in Balans is erop gericht om de Participatiewet menselijker te maken door. de bijstandsgerechtigde centraal te stellen, meer ruimte te maken voor maatwerk en uit te gaan van vertrouwen. De nadruk ligt niet meer op controle, maar op ondersteuning. Het wetsvoorstel treedt in werking in 2026. 

Tot dit taakveld behoren de volgende voorzieningen:

•    Wmo Rolstoelen 
•    Wmo Vervoersvoorzieningen, waaronder de scootmobiel 
•    Wmo Vervoersdiensten, waaronder de Regiotaxi 
•    Wmo Woningaanpassingen 
•    Wmo Overige maatwerkvoorzieningen 
•    Wmo Eigen bijdragen 
•    Parkeerbeleid invaliden, inclusief leges. 

We zetten in op het behouden en/of vergroten van de zelfredzaamheid in de directe woonomgeving. We bevorderen hiermee de participatie in de samenleving. Hierbij staat positieve gezondheid centraal. Deze ambitie staat onder druk vanwege schaarste bij een aantal maatwerkvoorzieningen. We zetten daarom zoveel mogelijk in op het gebruik van algemene voorzieningen. We werken hierin samen met ketenpartners. We houden oog voor de individuele situatie en zorgen voor maatwerk als dat noodzakelijk is.

Het taakveld maatwerkdienstverlening Wmo bestaat uit 2 deeltaakvelden met gemeentelijke taken op gebied van:

Maatwerkdienstverlening Wmo 
Hiertoe behoort dienstverlening aan individuele cliënten met een beperking (fysiek/psychisch), die zelfstandig wonen en (eventueel op basis van een toekenningsbeschikking) ondersteuning nodig hebben in de vorm van:
• Wmo Hulp bij het Huishouden 
• Wmo Begeleiding en Persoonlijke Verzorging
• Wmo Dagbesteding, waaronder de inloopfunctie GGZ
• Wmo Overige Maatwerkarrangementen
 
Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang Wmo
Hierbij gaat het om alle opvang en beschermd wonen voorzieningen, met inbegrip van eventuele maatwerkdienstverlening en maatwerkvoorzieningen voor personen die in de opvangvoorzieningen verblijven: 
• Wmo Beschermd Wonen / Beschermd thuis 
• Wmo Maatschappelijke- en Vrouwenopvang 

We zien dat steeds meer inwoners gebruik maken van gespecialiseerde hulp en ondersteuning. Ook groeit de groep steeds ouder wordende inwoners. De vergrijzing speelt een grote rol in het gebruik van maatwerkvoorzieningen. Samen met een krapte op de arbeidsmarkt legt dit druk op de beschikbaarheid van Wmo-ondersteuning. We proberen deze druk te verlichten door de realisatie van algemene voorzieningen met onderliggende diensten op maat voor dat gebied. Daarmee wordt de vraag naar individueel maatwerk verkleind. 

Gespecialiseerde hulp en ondersteuning die wordt geboden is gericht op herstel, ontwikkeling, stabilisering of begeleiding. De hulp en ondersteuning is altijd maatwerk. We voeren regie en zijn betrokken bij de inwoner. We stellen realistische doelen. We zijn ons daarbij bewust van de kosten, goed is goed genoeg. Dit betekent dat we vooral kijken wat de inwoner nodig heeft om zo zelfredzaam mogelijk te zijn. 

De verandering van Beschermd Wonen naar Beschermd Thuis vindt de komende jaren plaats. Dit betekent dat inwoners met een psychische kwetsbaarheid zo veel mogelijk thuis en in hun eigen gemeente wonen. Zij zijn hierbij zoveel mogelijk zelfredzaam en participeren naar vermogen. De zorg en ondersteuning die iemand nodig heeft, wordt in samenhang geboden en is ondersteunend aan herstel. Wanneer het een inwoner (tijdelijk) niet lukt om zelfstandig te wonen of om op eigen kracht te zorgen voor een dak boven het hoofd dan zijn er voldoende passende (tijdelijke) opvangvarianten beschikbaar.  

Het taakveld maatwerkdienstverlening Jeugdhulp bestaat uit 4 deeltaakvelden met gemeentelijke taken op het gebied van: 

Jeugdhulp zonder verblijf 
Hulp en zorg zoals deze bedoeld en beschreven is in de Jeugdwet (2014). Het gaat om hulp en zorg aan jongeren en hun ouders bij psychische, psychosociale en of gedragsproblemen, een verstandelijke beperking van de jongere, of opvoedingsproblemen van de ouders. De jongere verblijft thuis in het eigen gezin. 
•    Jeugdhulp Begeleiding 
•    Jeugdhulp Behandeling 
•    Jeugdhulp Dagbesteding 
•    Jeugdhulp zonder Verblijf Overig.
 
Jeugdhulp met verblijf 
Hulp en zorg zoals deze bedoeld en beschreven is in de Jeugdwet (2014). Het gaat om hulp en zorg aan jongeren en hun ouders bij psychische, psychosociale en of gedragsproblemen, een verstandelijke beperking van de jongere, of opvoedingsproblemen van de ouders. De jongere verblijft formeel niet thuis in het eigen gezin. Dit betekent dat het hier alleen om de verblijfsvormen gaat waarbij er sprake is van een overnachting. Ook verblijf in logeerhuizen, alleen tijdens weekenden of juist door de week, vallen onder jeugdhulp met verblijf. 
•    Jeugdhulp Pleegzorg 
•    Jeugdhulp Gezinsgericht 
•    Jeugdhulp met Verblijf Overig. 
 
Jeugdhulp crisis/LTA/GGZ 
Dit betreft jeugdhulp die vanwege een crisissituatie verleend wordt thuis of bij een aanbieder, alle jeugdhulp die valt onder het Landelijk Transitiearrangement (LTA), en GGZ-handeling. 
•    Jeugdhulp Behandeling GGZ zonder Verblijf 
•    Jeugdhulp Crisis/LTA/GGZ-verblijf 
•    Jeugdhulp Gesloten Plaatsing. 
 
Jeugdbescherming en Jeugdreclassering 
Hiertoe behoren maatregelen gericht op de opvang en het verbeteren van de veiligheid van kinderen en jeugdigen. 
•    Jeugdbescherming 
•    Jeugdreclassering

In de periode 2023 – 2028 wordt uitvoering gegeven aan de Landelijke Hervormingsagenda Jeugd. De Hervormingsagenda heeft als doel: Verbeteren van kwaliteit en passende zorg voor kinderen en gezinnen en op lange termijn betaalbaar houden van het stelsel. Dit heeft onder andere gevolgen voor de reikwijdte en de omvang van de Jeugdwet. De hoofdlijnen zijn vastgesteld door het rijk en worden nu landelijk verder uitgewerkt. 
Vanaf 2026 tot en met 2030 wordt het toekomstscenario Kind- en gezinsbescherming landelijk geïmplementeerd en verankerd. Het toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming is een plan voor de hervorming van de jeugdbescherming in Nederland. Het scenario streeft naar snellere, meer samenhangende en minder ingrijpende hulp aan gezinnen, met één regisseur per gezin en minder wisselingen van hulpverleners. Het doel is om kinderen veiliger en beter op te laten groeien, door eerder en effectiever samen te werken rond het gezin.

Voor het jeugddomein is grip krijgen op de stijgende uitgaven van gespecialiseerde jeugdhulp belangrijk. Belangrijke uitgangspunten zijn beschikbaarheid en continuïteit van hulp. Dit staat onder druk, mede door de krappe arbeidsmarkt. We zoeken met zorgaanbieders naar oplossingen hiervoor. Tegelijk blijven we sturen op kostenbeheersing. Specialistische jeugdhulp is een schaars goed en moet beschikbaar zijn voor de jeugdigen die dit het hardst nodig hebben. Het is daarom belangrijk dat we hulpvragen zo vroeg mogelijk signaleren en problemen zo klein mogelijk houden. Ook zetten we in op normaliseren en de-medicaliseren.
Uitdagingen die horen bij het gewone opvoeden en opgroeien kunnen in de meeste gevallen opgevangen worden door de eigen draagkracht (normaliseren) van ouders en verwanten, het netwerk en een sterke sociale basis. Hierbij is het niet altijd nodig om gespecialiseerde hulp of ondersteuning in te zetten.
We investeren in preventie. We hebben praktijkondersteuners huisarts (POH’s) jeugd en preventiewerkers in de gehele gemeente waar kinderen of ouders naartoe kunnen met hulpvragen. Wanneer ze merken dat meerdere ouders vragen hebben over een specifiek thema, organiseren zij een collectief aanbod. Gespecialiseerde jeugdhulp is bedoeld voor, en blijft beschikbaar voor de complexere vraagstukken van jeugdigen.
We versterken voor de complexere vraagstukken van jeugdigen de (gemeentelijke) toegang en verbinden deze met partners uit de jeugdketen, zoals het voorliggend veld, voorschoolse voorzieningen en onderwijs.