Programma 10 Bedrijfsvoering en inkomsten

Met overhead bedoelen we alle activiteiten/functies die nodig zijn om de dienstverlening aan inwoners en ondernemers mogelijk te maken.
De activiteiten uit programma 10 zijn nodig om de activiteiten van de programma's 1 tot en met 9 te kunnen uitvoeren. Daarom werken wij ook voortdurend aan het verbeteren van de interne organisatie.

Werken aan een toekomstbestendige organisatie 
We willen onze jonge organisatie stevig neerzetten, voor nu en voor de toekomst. Daarbij kijken we voortdurend naar ontwikkelingen in de samenleving. Belangrijke ontwikkelingen zijn de veranderingen in de arbeidsmarkt, de digitalisering en de druk op onze financiën.

Daarnaast zorgen ontwikkelingen in de samenleving ervoor dat de rol van de overheid moet veranderen. We moeten als gemeente transformeren naar een faciliterende, stimulerende en innovatieve organisatie die zorgt dat het voorzieningenniveau op peil blijft voor een gemeenschap die meer zelfredzaam is. We willen ondersteunen dat onze inwoners elkaar helpen, initiatieven nemen, naar elkaar omkijken en zoveel mogelijk de regie op hun eigen leven hebben en behouden. Als gemeente zijn we in de toekomst dan ook meer een 'partner' dan een 'verzorger'. Handelen vanuit vertrouwen (en niet vanuit controle) is daarbij een belangrijke voorwaarde.

Om onze dienstverlening nu en in de toekomst kwalitatief hoog te houden, investeren we de komende jaren in onze organisatie. 

Een aantrekkelijke organisatie om in te werken 
De arbeidsmarkt staat onder druk.  Er is minder instroom van nieuwe arbeidskrachten, terwijl de uitstroom van (oudere) medewerkers groot blijft. De jongste instromers (generatie Z) hebben een andere kijk op werk en dit vraagt iets anders van onze manier van werven en werken. Daarnaast vraagt de veranderende rol van de gemeente in de toekomst ook een andere manier van werken voor onze huidige en toekomstige personeelsleden.

Een financieel gezonde gemeente 
Een goede balans tussen inkomsten en uitgaven is voor elke gemeente belangrijk. De financiële positie van de gemeente Maashorst is de afgelopen jaren solide geweest, de weerstandscapaciteit is goed en de weerstandsratio hoog (zie ook de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing). 

De financiële positie van de gemeente staat echter de komende jaren onder druk, onder andere door een wijziging in de berekeningssystematiek van de Algemene Uitkering uit het gemeentefonds. Daarnaast is er sprake van een toenemende complexiteit van opgaven en groter wordende zorgvragen.  Ondanks scherpere raming van budgetten, het eenmalig niet indexeren van algemene budgetten en verhoging van de OZB, is het voor 2025 nodig om een beroep te doen op onze algemene reserve om de begroting 2025 sluitend te maken. Uitgangspunt bij de Programmabegroting 2025-2028 is een strakker financieel kader. Daarin is geen ruimte voor nieuw beleid dat extra geld kost. Het principe 'nieuw voor oud' wordt dan ook leidend. Dat wil zeggen: we gaan alleen met nieuwe plannen of initiatieven aan de slag als ze in plaats komen van bestaande plannen of als we ze binnen bestaande taakvelden en -budgetten kunnen opvangen. Hierbij moeten we ook bekijken welke rol we als gemeente hebben bij bestaande en nieuwe opgaven en welke rol we in de toekomst daarin willen spelen. 

Voor de jaren 2026 tot en met 2028 zijn de financiën nog niet op orde. We verwachten geen extra middelen voor de komende jaren van het Kabinet. Het is daarom aan de gemeenten zelf om voorbereidingen en maatregelen te treffen om de komende jaren te zorgen voor een structureel positief beeld. De komende periode gaan we daarom aan de slag met de vraag: 'Doen we de juiste dingen, en doen we die dingen goed?'  Dit moet ertoe leiden dat de gemeente Maashorst toekomstbestendig is en blijft.

Een veilige en moderne informatievoorziening
Informatietechnologie ontwikkelt zich continue.  Applicaties worden steeds vaker als een dienst aangeboden. Automatisering en robotisering worden ingezet in optimalisering van de bedrijfsvoering en dienstverlening. Ontwikkelingen als Artifical Intelligence (AI) beginnen een plek te krijgen binnen organisaties. 

De Wet Open Overheid (WOO) vraagt overheden transparanter te zijn in de informatieverstrekking naar de samenleving.  

Informatie- en IT- beveiliging wordt steeds belangrijker. Deze wereld ontwikkelt zich snel en bedreigingen als hacking, online profilering en spionage nemen steeds meer toe. Wij blijven ons als organisatie ontwikkelen om nieuwe risico’s te beheersen. We gaan aan de slag met data-gedreven werken en innovatie, en we zetten in op betere besluitvorming en efficiëntere bedrijfsvoering.

Treasury is het sturen en beheersen van, het verantwoording afleggen over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s. 
De gemeente Maashorst wil financieel gezond zijn. Eventuele tegenvallers kunnen we opvangen. Zorgvuldig met gemeenschapsgeld omgaan, staat hierbij voorop. We zijn ambitieus en we zetten onze financiën maximaal in om onze ambities te realiseren. Wanneer er meer capaciteit nodig is, zijn we bereid daarin te investeren. 
De inkomsten en uitgaven zijn in evenwicht. Uitgangspunt is dat de gemeentelijke producten en de afvalstoffenheffing kostendekkend zijn. 

Financieel beleid 
Een gezond financieel beleid van de gemeente is gebaseerd op drie pijlers: structurele dekking, goed uitgewerkt risicomanagement en een weerstandscapaciteit passend bij de gemeente. 

Aanscherping financieel kader

Gezien de verslechterde financiële vooruitzichten de komende jaren, hebben we besloten om scherp aan de wind te zeilen. Dit wil zeggen dat we terughoudend zijn met nieuwe plannen en stevig sturen op ons uitgavenpatroon. Zoals hierboven al is beschreven, is het uitgangspunt bij de Programmabegroting 2025-2028 een strakker financieel kader, waarin geen ruimte is voor nieuw beleid dat extra geld kost. Het principe 'nieuw voor oud' wordt leidend. Dat wil zeggen dat we nieuwe plannen of initiatieven alleen in gang zetten als ze in plaats komen van bestaande plannen of als we ze binnen bestaande taakvelden en -budgetten kunnen opvangen. Uitzondering hierop zijn wettelijke verplichtingen en de risicoposten die al in de vorige programmabegroting zijn opgenomen.

Beoordeling financiële positie 
Gemeenten zijn verplicht om een aantal financiële kengetallen te presenteren. Het doel hiervan is om op termijn gemeenten onderling te vergelijken. 
Wij hebben een norm gegeven aan deze kengetallen. Hierbij sluiten we aan bij de signaleringswaarden, zoals die in de stresstest voor 100.000+ gemeenten zijn opgenomen. In de tabel hieronder is te zien welke waarden bij welke categorie (A, B of C) behoren. Categorie A is het minst risicovol en categorie C het meest risicovol. Om ons huidige financiële beleid voort te zetten, ambiëren we categorie A en accepteren we categorie B. 
We leggen verantwoording af over deze financiële kengetallen in zowel de Programmabegroting als de Programmarekening. 
Bij de integrale afweging van middelen bij de Programmabegroting 2025, worden de gevolgen voor de financiële kengetallen zoveel als mogelijk vooraf in beeld gebracht. Dit willen we combineren met een update van ons financieel beleid. Op die manier zijn alle pijlers van ons financieel beleid (dekking, weerstandsvermogen en risicobeheersing, financiering) betrokken bij de integrale afweging. Maar nog belangrijker is, dat we op deze manier in staat zijn om daar op te sturen.

In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing zijn de financiële kengetallen opgenomen. 

Naast de algemene uitkering vanuit het Rijk haalt de gemeente Maashorst een deel van de inkomsten uit de gemeentelijke belastingen en heffingen. Met name de onroerendzaakbelasting (OZB) is belangrijk. Deze inkomsten uit belastingen en heffingen zijn onderdeel van het gemeentelijk beleid en daarin kunnen keuzes gemaakt worden. 
Er zijn twee soorten gemeentelijke belasting : 
•    Belastingen: bijvoorbeeld onroerende zaakbelasting (OZB), toeristenbelasting en parkeerbelasting. De opbrengst daarvan gaat naar de gemeente. De gemeente bepaalt zelf waarvoor ze de opbrengst gebruikt.
•    Heffingen: dit zijn rechten, tarieven en leges. Bijvoorbeeld rioolheffing of de kosten voor een paspoort. De gemeente kan hier alleen de totale kosten vergoed krijgen die ze gemaakt heeft.  Met andere woorden: de totale opbrengst van deze heffingen mag niet meer zijn dan de totale kosten die we ervoor moeten maken. 

We streven naar een zo hoog mogelijk voorzieningenniveau tegen zo laag mogelijke kosten voor onze inwoners. Door jarenlang de OZB alleen te indexeren, staan we landelijk gezien onderaan de lijsten met lastendruk voor onze inwoners. Met het oog op stijgende prijzen voor onze voorzieningen en de financiële onzekerheden de komende jaren, hebben we voor 2025 besloten om de OZB met 10% te verhogen, bovenop de gebruikelijke indexering (2,3% in 2025). De jaren erna voeren we een jaarlijkse verhoging door van 2%, bovenop de dan geldende indexering tot en met 2028.

Op het gebied van belastingen zijn er verder geen andere veranderingen. De belastingsamenwerking Oost-Brabant onderzoekt de mogelijkheden van uitbreiding (schaalvergroting) met gemeenten en/of waterschappen. De belangrijkste redenen zijn kostenbesparing en behoud van kwaliteit van de belastingheffing.

Met betrekking tot leges (bedragen die in rekening worden gebracht door de gemeente voor geleverde diensten zoals een rijbewijs) worden de processen doorgelicht en kijken we of deze kostendekkend zijn. 

Gemeenten ontvangen een financiële bijdrage van de Rijksoverheid uit het Gemeentefonds (= de algemene uitkering). Hiermee kunnen we een deel van onze uitgaven financieren. We mogen zelf bepalen waar we dit geld aan besteden. Het college van B en W en uiteindelijk de gemeenteraad zijn verantwoordelijk voor de keuzes en verantwoording. Hoeveel geld we precies uit het Gemeentefonds krijgen, hangt af van gemeentelijke kenmerken en belastingcapaciteit (= hoeveel belasting een gemeente jaarlijks kan innen). De Rijksoverheid kijkt bij de verdeling van het Gemeentefonds onder meer naar: 
•    aantal inwoners
•    aantal jongeren
•    aantal uitkeringsgerechtigden 
•    oppervlakte van de gemeente
•    grootte van de watergebieden. 
 
Deze kenmerken heten maatstaven. Er zijn veel verschillende  maatstaven. Elke maatstaf heeft een bedrag voor elke 'eenheid’. De gemeente krijgt dus geld voor iedere inwoner, iedere jongere, enzovoort.  

Jaarlijks verschijnen er drie circulaires (= nieuwsbrieven) vanuit het Rijk. De meicirculaire geeft de vertaling van de Voorjaarsnota van de Rijksoverheid. De septembercirculaire is de vertaling van de Miljoenennota (de Rijksbegroting). En de decembercirculaire rondt het uitkeringsjaar zoveel mogelijk af.

Met de Raadsinformatiebrief 6134/2024 van 23 juni 2024 jl. hebben we de raad geïnformeerd over de uitkomsten van de meicirculaire 2024. De gevolgen van deze meicirculaire zijn verwerkt in de Programmabegroting 2025-2028.

Eind juni heeft de Provincie naar aanleiding van de meicirculaire een aanvulling op de begrotingscirculaire 2024 uitgebracht. In deze circulaire informeert de Provincie de gemeenten over de gevolgen van de Voorjaarsnota van het Rijk. Ook staat er informatie in over de manier waarop de Provincie deze onderwerpen beoordeelt vanuit haar taak als financieel toezichthouder van gemeenten. Onderstaande onderwerpen kwamen daarbij naar voren:

• De berekeningswijze van de Algemene Uitkering is met ingang van 2024 doorgevoerd in plaats van 1 juli 2027. Het Rijk heeft gemeenten in 2024 volledig gecompenseerd voor de korting op de Algemene Uitkering. Voor het jaar 2025 bedraagt de compensatie maar 50%. Landelijk gaat het over een bedrag van totaal € 675 miljoen. Voor onze gemeente gaat het om € 2.025.000. De Provincie heeft toegestaan deze eenmalige korting als 'incidenteel' aan te merken. Praktisch gezien kunnen we in 2025 de Algemene Uitkering met € 2.025.000 ophogen om hier dan vervolgens de korting van € 2.025.000 'incidenteel' als tegenhanger tegenover te zetten.

• Rijk, IPO en VNG hebben een afspraak gemaakt over de op te nemen extra middelen jeugdzorg in de meerjarenraming van de begroting 2025. Daarmee volgen ze de uitspraak van de Commissie van Wijzen. Gemeenten mogen in de jaren 2026 tot en met 2028 een stelpost opnemen voor compensatie Jeugdzorg. Landelijk gezien gaat dat om € 284 miljoen in 2026, € 211 miljoen in 2027 en € 250 miljoen. Voor Maashorst gaat het om € 894.600 in 2026, € 664.650 in 2027 en 787.500 in 2028.  We hadden deels al rekening gehouden met deze stelpost.  Het verschil ten opzichte van de meicirculaire ramen we nu bij of af.