Gevolgen programmabegroting 2024 voor de financiële positie

Ons financieel beleid is gebaseerd op 3 pijlers. Aan de hand van die pijlers brengen we onze financiële positie in beeld

 

Prestatie indicatoren
We volgen onze financiën aan de hand van drie pijlers, dekking, risicomanagement en financiering.  

Pijler 1 Dekking

• Begroting is structureel in evenwicht

In artikel 189 lid 2 van de Gemeentewet staat: 'De raad ziet erop toe dat de begroting structureel en reëel in evenwicht is. Van de eis dat de begroting structureel en reëel in evenwicht is kan de raad afwijken, indien aannemelijk is dat we het structureel en reëel evenwicht uiterlijk in de laatste jaarschijf van de meerjarenraming realiseren'.

Onderstaand het bestedings- en dekkingsplan van deze Programmabegroting.  We zien voor de jaren 2026 e.v., 'de ravijnjaren',  dat de begroting structureel niet meer in evenwicht is. Hier ligt al geruime tijd een opdracht voor het Rijk (Gemeenten zijn via de VNG en het IPO in overleg over een reële compensatie voor de gemeentetaken) maar zeker ook voor de gemeenten zelf. In Maashorst zijn we aan het inventariseren of we de juiste dingen doen en of we die dingen ook goed doen. Daarbij wordt ook de vraag gesteld welke middelen we hier voor nodig hebben. Dit traject noemen we 'Toekomstbestendigheid gemeente Maashorst'.

(bedragen x € 1.000, V= voordeel/N=Nadeel)

Bestedings- en dekkingsplan 2024-2027	2024	2025	2026	2027
Saldo Programmabegroting 2024 gemeente Maashorst	V 343	V 4.512	N 4.059	N 5.453

 

Pijler 2 Risicomanagement en Weerstandsvermogen

Onderstaande grafiek schetst de ontwikkeling van de weerstandsratio. Deze wordt als volgt berekend: 

Weerstandscapaciteit   = € 86.082    = 5,06

Risico's                                        € 16.997 

Met de raad is afgesproken dat een weerstandsratio tussen 1 en 2 voldoende is. Bij een weerstandsratio van 2 zijn we als gemeente in staat om 2 keer alle geïnventariseerde en financieel gemaakte risico's op te vangen, mochten ze zich allemaal gelijktijdig voordoen.  Onze weerstandscapaciteit is méér dan voldoende.  Een mogelijkheid zou zijn om het overschot aan algemene reserves in te zetten ten behoeve van onze inwoners en bedrijven. We hebben de raad geïnformeerd over de mogelijkheid hiervan. Hierbij hebben we natuurlijk ook stilgestaan bij de gevolgen hiervan.  Eén van die mogelijkheden is 'balanssturing'.  Met balanssturing wordt een deel van de reserve gereserveerd om de afschrijving van investeringen te dekken. Hiermee wordt tijdelijk, gedurende de looptijd van de afschrijving van de investering, structurele ruimte gecreëerd.  Dit instrument hebben  we in de gemeente Maashorst nog niet ingezet, maar gelet op de financiële ontwikkelingen in de jaren 2026 en verder zou dit wel een knop kunnen zijn waar de raad mogelijk aan kan draaien. Het is van belang dat hierbij de financiële positie van de gemeente Maashorst op lange termijn gezond blijft.  

De ontwikkelingen in de wereld en in Nederland zijn onzeker en onrustig. De val van het kabinet, de oorlog in Oekraïne en de hoge inflatie zorgen voor financiële onzekerheden voor gemeenten. We zien de risico's toenemen en daardoor de ratio afnemen. De druk op de (financiële positie van) gemeenten neemt toe.

Pijler 3 Financiering

Pijler 3 gaat over de financieringsbehoefte. Kijken we naar Programmabegroting 2024 dan kunnen we stellen dat er voor € 17,35 miljoen (waarvan € 13 miljoen in de jaarschijf 2027) aan nieuwe investeringen opgenomen is. Dit is tevens het belangrijkste effect op onze financieringsbehoefte. Vanwege de al eerder geraamde investeringen (in voorgaande programmabegrotingen) is de verwachting dat er in 2024 een langlopende lening van € 20 miljoen afgesloten zal moeten worden. Dit heeft een nadelig effect op de financiële kengetallen die hieronder uitgebreid beschreven worden.

Naast genoemde prestatie indicatoren zijn gemeenten, op grond van artikel 11 van het Besluit Begroting en Verantwoording, verplicht om onderstaande kengetallen op te nemen in de programmabegroting en programmarekening.

De berekening van deze kengetallen is voor iedere gemeente identiek. Op termijn is benchmarking met andere gemeenten op basis van deze getallen dan ook mogelijk. Let wel, een percentage zelf zegt nog niet zoveel. Bij vergelijking met andere gemeenten zal bijvoorbeeld ook het voorzieningenniveau betrokken moeten worden. De wetgever stelt ook geen eisen aan normering. Dit in verband met de eigenheid van gemeenten. In Maashorst beoordelen we deze waarden met behulp van zogenaamde signaleringswaarden. Deze waarden zijn onder meer afkomstig uit de stresstest voor 100.000+ gemeenten. In de tabel hieronder is te zien welke waarden bij welke categorie (A, B of C)  horen. Categorie A is het minst risicovol en categorie C het meest risicovol. Onze ambitie is categorie A maar categorie B is eveneens een voldoende.

 

Kengetal	Categorie A	Categorie B	Categorie C
Netto schuldquote	< 90%	90-130%	>130%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	<90%	90-130%	>130%
Solvabiliteit	>50%	20-50%	<20%
Structurele exploitatieruimte	>0%	0%	<20%
Grondexploitatie	<20%	20-35%	.35%
Belastingcapaciteit	<95%	95-105%	>105%

 

Kengetallen programmabegroting 2024	Rekening 2022	Begroting 2023	Begroting 2024	Begroting 2025	Begroting 2026	Begroting 2027
Netto schuldquote	36,4%	43,6%	45,9%	38,2%	33,7%	28,9%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen	34,9%	42,2%	44,7%	37,4%	33,1%	28,4%
Solvabiliteit	45,7%	43,0%	42,4%	44,4%	46,1%	46,5%
Grondexploitatie	15,0%	15,1%	13,0%	9,5%	6,6%	5,8%
Structurele exploitatieruimte	7,6%	-2,0%	0,2%	2,4%	-2,3%	-3,1%
Belastingcapaciteit: woonlasten meerpersoonshuishoudens	80,4%	78,2%	81,5%	81,9%	82,2%	82,5%

Netto schuldquote
Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto schuldquote. De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Door de geplande afwikkelingen van de onderhandenwerkenlijst (investeringen), is de verwachting dat in 2024 een langlopende lening van € 20.000.000 afgesloten zal moeten worden. Hierdoor verslechterd dit kengetal in 2024. Door de reguliere aflossingen verbetert het percentage weer in de jaren daarna. 

Solvabiliteitsratio
De solvabiliteit laat zien in hoeverre de gemeente afhankelijk is van schuldeisers. Met dit cijfer kun je zien of je aan al je betalingsverplichtingen kunt voldoen.
Onder de solvabiliteitsratio wordt het eigen vermogen als percentage van het totale vermogen verstaan. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe beter je in staat bent om al je schulden te betalen. Ook dit percentage verslechterd doordat er in 2024 naar verwachting een langlopende lening van €20.000.000 afgesloten zal moeten worden. Het aandeel vreemd vermogen ten opzichte van het totale vermogen neemt namelijk toe. 

Grondexploitatie
Voor de berekening van dit kengetal worden de waarde van de bouwgrond in exploitatie gedeeld door de totale baten uit de programmabegroting / programmarekening (artikel 17, onderdeel c, van het BBV) en uitgedrukt in een percentage. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop.

Een groot deel van de lopende grondexploitaties heeft een verwachte looptijd tot 2023 / 2024. Voor de nog vast te stellen grondexploitaties is nog geen nieuwe boekwaarde anders dan de huidige boekwaarde. De toekomstige boekwaarde zal naar verwachting hoger zijn. Daarnaast is het zo dat bij verlieslatende grondexploitaties de verplichte verliesvoorziening verrekend wordt met de bruto boekwaarde voor dit overzicht. Door deze zaken geeft het verloop een aflopend beeld wat niet betekent dat de activiteiten binnen het grondbedrijf zo ver teruglopen.

Structurele exploitatieruimte
Voor de beoordeling van de financiële positie, is het ook van belang te kijken naar de structurele baten en de structurele lasten. Structurele baten zijn bijvoorbeeld de algemene uitkering uit het gemeentefonds en de opbrengsten uit de onroerende zaakbelasting. De structurele baten en lasten worden vergeleken met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten in staat zijn om de structurele lasten te dekken. In 2024 en 2025 zijn de baten hoger dan de lasten, zoals zichtbaar is in het bestedings- en dekkingsplan. De jaren daarna zijn de structurele lasten hoger dan de baten.  Dit wordt verder toegelicht bij de uiteenzetting van de financiële positie. 

Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente is ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde. Voor het kengetal 2024-2027 is uitgegaan van een stijging van de woonlasten met 4,22% index.