We zijn als gemeente Maashorst goed uit de startblokken gekomen. We liggen halverwege deze bestuursperiode op schema met de realisatie van onze ambitieuze bestuursakkoord en onze inwoners waarderen onze dienstverlening. Ook financieel is Maashorst een gezonde en vitale gemeente. Die lijn willen we als college vasthouden. Dankzij een solide financieel beleid van de afgelopen jaren staat deze gemeente er financieel gezond voor en hebben we een aanzienlijke algemene reserve opgebouwd en zijn we er tot nu toe in geslaagd om een sluitende begroting aan uw raad voor te leggen.
Toch ziet de financiële toekomst van onze gemeente er op de korte termijn anders uit dan we gewend zijn. Ook Maashorst krijgt te maken met de veelgenoemde ravijnjaren vanwege het eenzijdige besluit van het kabinet om per 2026 over te stappen op een nieuwe financieringssystematiek voor gemeenten. Daarnaast brengt de huidige formatie van een nieuw kabinet onzekerheden met zich mee waarbij wij er als gemeente rekening mee houden dat we van het Rijk niet veel extra middelen zullen ontvangen voor de uitvoering van onze taken. Daar komt bij dat ook wij als gemeente te maken met een stijgend kostenniveau door stijgende loonkosten en prijzen en door toenemende complexe zorgvragen onder andere door vergrijzing. Willen we vasthouden aan onze ambities met een hoog voorzieningenniveau voor onze inwoners, ondernemers en bezoekers in een werkelijkheid waarbij onze financiële middelen onder druk staan, dan vraagt om keuzes. In deze financiële hoofdlijn leggen we de financiële afwegingen in relatie tot de ambities en gewenste nieuwe richting voor de toekomst van Maashorst aan uw raad voor.
Afwegingskader met oog voor de complexe opgaven
Bij de totstandkoming van deze Kadernota hebben we als college dit jaar een andere aanpak gekozen dan voorgaande jaren. Niet langer waren bestuurlijke 'wensenlijstjes' de basis voor de gesprekken die we voerden voor de Kadernota die we nu aan uw raad voorleggen. Dit jaar hebben we als college eerst met elkaar vooruit gekeken naar de ambities die we hebben voor Maashorst op de lange termijn? Welke ontwikkelingen zien wij op ons afkomen en wat kunnen we op dit moment doen om ervoor te zorgen dat Maashorst op de lange termijn die fijne en gezonde gemeente is om te wonen, werken en verblijven. U las daarover meer in de voorgaande bestuurlijke hoofdlijn. De beweging die we daarmee voor ogen hebben, is ook meegenomen in de afwegingen die we maken voor deze Kadernota.
Dat maakt dat we bij de totstandkoming van deze Kadernota het volgende afwegingskader hebben gehanteerd:
Autonome ontwikkelingen: evenals voorgaande jaren hebben we in kaart gebracht met welke autonome ontwikkelingen we te maken krijgen die een direct effect hebben op onze begroting. Het zijn ontwikkelingen waarop we als gemeente geen of weinig invloed hebben en die we niet kunnen uitstellen. Het betreft hier bijvoorbeeld de bijdrage die we als gemeente structureel leveren aan het samenwerkingsverband bij de RNOB of de middelen die nodig zijn voor de wettelijke realisatie van woonwagenlocaties binnen onze gemeente. Ook krijgen we als gemeente te maken met stijgende kosten voor materialen en personeel. Dit heeft als concrete consequentie dat de kosten voor het onderhoud van ons gemeentelijk groen behoorlijk stijgen bij het afsluiten van een nieuw onderhoudscontract. Daarnaast zijn er na de tweede tussentijdse rapportage 2023, diverse raadsbesluiten genomen die ten tijde van besluitvorming nog niet voorzien waren van een financiële dekking. De benodigde middelen voor die besluiten zijn berekend en in deze Kadernota opgenomen. Een overzicht van deze autonome kosten, zowel structureel als incidenteel, vindt u in de toelichting in de volgende hoofdstukken van deze Kadernota.
Uitvoering bestuursakkoord: van het uitvoeringsprogramma behorend bij het bestuursakkoord is al ruim 80% uitgevoerd of opgestart. Voor een aantal plannen/activiteiten uit ons bestuursakkoord is nog geen dekking opgenomen in ons bestedings- en dekkingsplan. Daar doet ons college nu voorstellen voor waarbij we het belangrijk vinden dat we het voorzieningenniveau van Maashorst onverminderd hoog houden. We hebben ook daarbij nadrukkelijk gekeken naar een invulling die past bij onze ambitie om bij te dragen aan een samenredzame en gezonde samenleving en investeringen die ook voor de lange termijn waarde toevoegen. Denk aan het verduurzamen van ons gemeentelijke vastgoed en het versterken van de sociale basis van onze gemeenschap en het uitvoeren van het programma 'Gezond en gelukkig oud in Maashorst'.
Toekomstgerichte ontwikkelingen: ook de gewenste beweging naar een mooier, schoner en veiliger Maashorst richting 2050 waarover wij in de bestuurlijke hoofdlijn spraken, vraagt in onze optiek investeringen. Omdat we nu voor keuzes komen te staan die voor de lange termijn een grote impact op de leefomgeving van onze inwoners, ondernemers en bezoekers hebben. We denken dan onder andere aan de transitie van het landelijk gebied. Die transitie vraagt nu actie, zowel op inhoud als qua capaciteit om als gemeente op een ander manier met onze omgeving samen te werken. Hetzelfde geldt voor het datagedreven werken en het toepassen van innovaties in onze werkwijze. Ook dit vraagt nu een impuls om op de lange termijn op basis van data meer gericht en met minder inzet van capaciteit beleid te kunnen maken en de dienstverlening aan onze inwoners en ondernemers op peil te houden en te verbeteren.
Toekomstbestendige organisatie: de afgelopen 2,5 jaar is er door de organisatie hard gewerkt. We hebben een nieuwe organisatie opgebouwd. Tegelijkertijd is de dienstverlening aan onze inwoners onverminderd voortgezet, hebben we uitvoering gegeven aan het bestuursakkoord en zijn ook nieuwe projecten en taken opgepakt zoals de opvang van Oekraïners, de uitkering van de energietoeslagen etc. Dat alles doen we met ruim 500 betrokken collega’s op basis van het functieboek dat bij de start van Maashorst is vastgesteld. Na de start van Maashorst bleek echter dat er een aantal functies gemist werden met als gevolg dat de werkdruk in de ambtelijke organisatie behoorlijk hoog is en het steeds vaker ‘piept en kraakt’. Willen we ons bestuursakkoord uitvoeren, onze dienstverlening aan onze inwoners, ondernemers en bezoekers hoog houden én Maashorst ook klaarmaken voor de toekomst, dan is het ambtelijk apparaat daarvoor nu onvoldoende toegerust. Hiervoor is het nodig vanaf 2025 structureel een bedrag van € 2 miljoen aan het formatiebudget toe te voegen onder andere om een aantal ontbrekende functies structureel te kunnen toevoegen. Willen we daarnaast als organisatie klaar zijn voor de uitdagingen en complexe opgaven, dan vraagt dat een toekomstbestendige organisatie. Daarom is het belangrijk om de komende twee jaar incidenteel een bedrag van € 2 miljoen te investeren in het doorontwikkelen van onze organisatie. Op deze manier zorgen we ervoor dat onze medewerkers een actieve bijdrage kunnen leveren aan de beweging die wij voor ogen hebben, terwijl de bedrijfsvoering op het niveau blijft dat onze inwoners van ons verwachten.
Voorstel voor bestedings- en dekkingsplan 2024 – 2028
Ondanks het stijgende kostenniveau en de onzekerheden waarmee we op financieel gebied de komende tijd te maken krijgen, streven we er als college toch naar om zoveel als mogelijk vast te houden aan ons principe om de Kadernota met een positief resultaat aan u voor te leggen. Dan bestaan er een aantal mogelijkheden om daarop te sturen. Een ingrijpende bezuinigingsronde is er daar één van. Heel bewust kiezen we daar als college niet voor. Dat zou betekenen dat we ons hoge voorzieningenniveau waar onze inwoners en ondernemers op rekenen naar beneden moeten bijstellen en dat we niet kunnen investeren in belangrijke ontwikkelingen in onze samenleving. Dat vinden wij niet wenselijk en het past ook niet bij onze ambitie voor de toekomst.
We kiezen daarom voor de volgende maatregelen voor een voldoende dekking in de periode 2024 – 2028:
1. Kritisch kijken naar uitgaven: uiteraard hebben we als college allereerst kritisch gekeken naar de mogelijkheden om ontwikkelingen die financiële dekking vragen zoveel als mogelijk binnen bestaande programmabudgetten op te vangen. of eventueel temporiseren. Ook hebben we in samenwerking met de ambtelijke organisatie nadrukkelijk gezocht naar mogelijkheden de kosten te drukken door projecten of plannen binnen de bestaande programmabegroting op te vangen en door nog meer kostenbewuste keuzes te maken.
2. Inzetten algemene reserve: daarnaast stellen we voor om onze algemene reserve in te zetten om de te verwachten begrotingstekorten in 2026 en 2027 te overbruggen. Met alle voorstellen tot en met deze Kadernota onttrekken we € 21,3 miljoen aan de algemene reserve. Dit college vindt een verdere onttrekking aan de reserve niet wenselijk met het oog op onze weerstandsratio. Een toelichting hierop vindt u in bijlage 4 van deze Kadernota.
3. Eenmalig niet indexeren van algemene budgetten: We stellen voor eenmalig de algemene budgetten in de begroting niet te indexeren. Dit levert een structureel voordeel op van €750.000,-. Alle andere budgetten in de begroting worden wel gewoon geïndexeerd volgens de afgesproken lijn in de financieel technische uitgangspunten. Dit betekent dus wel een indexering van subsidies, bijdragen gemeenschappelijke regelingen, onze tarieven en belastingen, contractafspraken, energielasten etc.
4. Verhoging OZB: ons uitgangspunt blijft dat we een zo hoog mogelijk voorzieningenniveau willen handhaven tegen zo laag mogelijke gemeentelijke lasten voor onze inwoners. Door jarenlang de OZB enkel te indexeren, staat Maashorst landelijk gezien onderaan de lijsten met lastendruk voor inwoners. Met het oog op stijgende prijzen voor onze voorzieningen en de financiële onzekerheden voor de komende jaren, stellen we voor om de OZB in 2025 met 10% te verhogen bovenop de gebruikelijke indexering (3,48%). De lastendruk voor onze woningeigenaren neemt hiermee met gemiddeld circa € 30 per jaar toe en daarmee dragen zij bij aan de mogelijkheid om ons voorzieningenniveau op het hoge niveau te houden. Voor de jaren daarna stellen we een jaarlijkse verhoging van 2% extra bovenop de dan geldende indexering voor tot 2028. Deze maatregel levert een structureel voordeel van €1,5 miljoen in 2025 oplopend tot €2,5 miljoen in 2028. In bijlage 2 gaan wij verder in op deze stijging en onze tarieven en lasten in vergelijking met regiogemeenten etc. Onderstaande tabel toont aan dat we met deze maatregelen in staat zijn om een sluitende begroting voor de jaren 2025 en 2028 voor te leggen.
| 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
| Autonome / onontkoombare ontwikkelingen / financieel technische aanpassingen | N 405 | N 2.561 | N 2.340 | N 1.902 | N 1.935 |
| 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
| Realiseren uitvoeringsprogramma | N 659 | N 668 | N 703 | N 738 |
| 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
| Toekomst gerichte ontwikkelingen | N 403 | N 435 | N 35 | N 35 |
| 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
| Formatiebudget | N 2.000 | N 2.000 | N 2.000 | N 2.000 |
| 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
| Structureel begrotingssaldo 2024-2028 | N 2.066 | N 2.159 | N 11.308 | N 9.641 | N 2.178 |
| Al onttrokken (V) of toegevoegd (N) aan de algemene reserve | N 71 | ||||
| Saldo 2024-2028 (incl. onttrekkingen/stortingen algemene reserve) | N 2.137 | N 2.159 | N 11.308 | N 9.641 | N 2.178 |
| Nog te onttrekken (V) of toegevoegd (N) aan de algemene reserve | V 2.137 | ||||
| Dekkingsplan Kadernota 2025-2028: | |||||
| 1. Niet indexeren algemene budgetten | V 750 | V 750 | V750 | V750 | |
| 2. Verhogen OZB boven index met 10% (2025) en jaarlijks 2% (2026-2028) | V 1.500 | V 1.830 | V 2.170 | V 2.510 | |
| Totaal van de dekkingsmaatregelen | V 2.250 | V 2.580 | V 2.920 | V 3.260 | |
| Saldo Kadernota 2024-2028 | V 91 | N 8.728 | N 6.721 | V 1.082 |