Voor u ligt de kadernota 2026 – 2029 van de gemeente Maashorst. Bij het verschijnen van deze kadernota is het laatste jaar van de eerste bestuursperiode van de gemeente Maashorst aangebroken. Dit college gebruikt dit laatste jaar van de bestuursperiode vooral voor het zo volledig mogelijk uitvoeren van het bestuursakkoord. Tegelijkertijd moeten we anticiperen op actualiteiten en ontwikkelingen. Tenslotte willen we het spreekwoordelijke huishoudboekje van de gemeente zo goed mogelijk overdragen aan een nieuwe gemeenteraad en een nieuw bestuur. In tijden van financiële krapte voor gemeenten vraagt dat om het maken van keuzes. Hiertoe doen we in deze kadernota enkele voorstellen. Graag gaan we met de raad in gesprek over die opgaven voor en in Maashorst. Dat geeft ons de kaders voor het opstellen van de programmabegroting 2026.
Realisatie ambities en plannen ligt op koers
We liggen nog steeds uitstekend op koers om de afgesproken ambities in ons bestuursakkoord uit te voeren. Dat heeft onze volledige aandacht. Met nog een klein jaar voor de boeg, hebben we inmiddels het uitvoeringsprogramma grotendeels gerealiseerd of is er met projecten en plannen een start gemaakt. Plannen die het voorzieningenniveau in onze gemeente hooghouden en ervoor zorgen dat Maashorst die fijne en groene gemeente is waar je graag woont, werkt en verblijft. Het realiseren van die ambities lukt dankzij een plezierige en coöperatieve samenwerking met de gemeenteraad, met onze partners in het maatschappelijke veld, een actief en betrokken MKB, onze inwoners en dankzij een hardwerkende ambtelijke organisatie.
Stevige onderhandelingen met Rijk
Het lijkt wellicht dat er voor Maashorst geen vuiltje aan de lucht is . Niets is echter minder waar. Ook Maashorst krijgt te maken met de inmiddels beruchte ravijnjaren omdat het kabinet voornemens is het gemeentefonds met maar liefst € 2,4 miljard te korten. Als die plannen realiteit worden, komt 75% van de gemeenten in Nederland in de rode cijfers terecht en zijn er onvoldoende middelen om de taken voor onze inwoners naar behoren uit te voeren. Onder andere via de VNG hebben wij onze zorgen hierover kenbaar gemaakt en is er veelvuldig overleg geweest tussen het Rijk en gemeenten in een poging om tot afspraken te komen om de grote opgaven in Nederland gezamenlijk uit te voeren. De door het kabinet gepresenteerde Voorjaarsnota lijkt zeer beperkt gehoor te geven aan de noodkreten van de gemeenten dat we geconfronteerd worden met grote tekorten door op het gemeentefonds te korten. Na veelvuldige gesprekken en een stevige lobby via onder andere de VNG zijn in de voorjaarsnota door het kabinet middelen toegezegd voor de jeugdzorg. Voor de korting op de uitvoeringskosten voor klimaatbeleid, inburgering, schuldenproblematiek, beheer en onderhoud en de bezuinigingen op het gebied van woningbouw en verduurzaming is het kabinet niet tegemoetgekomen aan onze oproep en blijft een disbalans bestaan tussen de taken die we als gemeenten van het Rijk overnemen en de middelen die het kabinet daarvoor beschikbaar stelt. Dit maakt dat we als gemeenten nog steeds voor een grote financiële uitdaging staan om de taken die we hebben naar behoren en binnen de beschikbare middelen uit te voeren. Die disbalans is ook in deze kadernota zichtbaar.
Discipline vasthouden
Dankzij een solide financieel beleid in de afgelopen jaren, is het ravijn voor de gemeente Maashorst minder diep dan voor onze collega-gemeenten. Ook dat is het resultaat van een coöperatieve samenwerking met uw gemeenteraad. Vorig jaar heeft uw raad ingestemd met een aantal structurele dekkingsmaatregelen waaronder het inzetten van een deel van de algemene reserve, het niet indexeren van algemene budgetten en het verhogen van de OZB. Daarnaast heeft uw raad vorig jaar over de hele breedte gehoor gegeven aan onze oproep om terughoudend te zijn met het opnemen van nieuwe financiële wensen. Mede door die opstelling van uw raad is het tot nu toe gelukt om geen ingrijpende bezuinigingsmaatregelen te hoeven nemen. De huidige financiële situatie vraagt ook dit jaar om het strikt handhaven van het principe ‘nieuw voor oud’. Nieuwe wensen of plannen moeten financieel gedekt worden als daar een ander plan of project voor ‘sneuvelt’. Er is eenvoudigweg geen financiële ruimte voor nieuwe plannen. U vindt in deze kadernota dan ook geen nieuwe wensen of ambities van dit college. En ook dit jaar vragen wij uw raad om dit principe bij de algemene beschouwingen strikt te handhaven ondanks dat de verkiezingen bij de behandeling van de programmabegroting op de achtergrond al een rol zullen spelen. Door nu terughoudend te blijven met het indienen van nieuwe wensen, kunnen we samen voorkomen dat bezuinigingen in programmabegroting 2026 toch nodig zijn. Naast terughoudendheid met nieuwe wensen, doorlopen wij op dit moment ook een traject in de organisatie om meer ruimte in onze begroting te creëren door per beleidsterrein te zoeken naar effectievere manieren om te werken en om het ambitieniveau indien noodzakelijk bij te stellen. Meer over de eerste resultaten van dit traject volgens de zogenaamde ‘watervalmethode’ leest u in de financiële hoofdlijn van deze kadernota.
Nog veel ambities
We begrijpen dat dit geen plezierige oproep is. Het is heel goed toeven in Maashorst, maar ongetwijfeld ziet uw raad volop mogelijkheden om onze gemeente nog mooier en sterker te maken. Uw raad kent dit college als vooruitstrevend en ambitieus. De afspraak om geen nieuwe plannen en ambities in deze kadernota op te nemen, maken wij als college dan ook tandenknarsend en met tegenzin. Hadden we de financiële ruimte ervoor, dan had u in deze kadernota bijvoorbeeld voorstellen gezien voor het voorzetten van het project ‘vitale vakantieparken’ om onwenselijke en onveilige situaties op enkele vakantieparken goed aan te kunnen pakken. Lagen er al concrete voorstellen voor de aanpak van het Sportpark in Uden om de voorzieningen voor onze sportende inwoners te verbeteren. Waren we eindelijk van start gegaan met de aanpak van het Mondriaanplein in het centrum van Uden. Of een snellere en bredere uitrol van het programma Sterke Sociale Basis, het programma waarbij mensen voor elkaar zorgen en elkaar helpen waarbij ze indien nodig worden bijgestaan door een professional om preventief en laagdrempelig hulp te verlenen. Ook waren we graag met nog meer snelheid aan de slag gegaan met het ontwikkelen van woningbouwplannen voor waar oudere inwoners en jongeren met een zorgbehoefte samen kunnen wonen midden in onze dorpskernen en vlakbij voorzieningen. De snelle beschikbaarheid van woningen specifiek voor deze doelgroepen is belangrijk zodat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen maar zijn financieel complex omdat ze vaak een exploitatietekort kennen. Voor deze ambities ontbreken in deze periode helaas de financiële middelen. We leggen deze plannen en ambities echter niet naast ons neer, we brengen ze actief bij uw raad onder de aandacht zodat ze in een volgende bestuursperiode wellicht met snelheid opgepakt kunnen worden.
Acute vraagstukken
Naast de druk op de beschikbare financiële middelen, wordt onze beschikbare ambtelijke en bestuurlijke aandacht en capaciteit ook opgeëist door actuele ontwikkelingen die we niet hadden geprogrammeerd in het uitvoeringsprogramma voor deze periode, maar die wel om actie vragen. Het migratievraagstuk is daarvan een sprekend voorbeeld. Als zich nieuwe vraagstukken voordoen die we niet vooraf hadden voorzien maar die wel om actie vragen, dan kan dat gevolgen hebben voor bestaande projecten. Daarover zullen we dan als raad en college het gesprek moeten voeren om te komen tot liefste breed gedragen oplossingen.
Actief inspelen op kansen
Dat we niet alle bestuurlijke ambities op dit moment kunnen realiseren, heeft ook te maken met de druk op de ambtelijke organisatie. Die is nog steeds groot mede veroorzaakt door de krapte op de arbeidsmarkt. Uw raad heeft vorig jaar een structurele en incidentele impuls toegekend om de ambtelijke organisatie klaar te maken voor de toekomst. Die impuls heeft het mogelijk gemaakt om een aantal ‘vergeten functies’ in te vullen en een ontwikkelprogramma voor de organisatie op te zetten. Desondanks blijft het een uitdaging om de juiste mensen aan onze organisatie te kunnen binden. Als gemeenten beconcurreren we elkaar om de juiste planeconomen, mobiliteitsexperts en projectleiders uit de arbeidsmarkt te vissen. Een arbeidsmarktcampagne met de aansprekende titel ‘Pak de Ruimte’ moet eraan bijdragen dat we vacatures structureel kunnen invullen en de inhuur van externe arbeidskrachten terug te brengen zoals aan uw raad toegezegd. Daarnaast zien we als college kansen om ambities te realiseren met middelen die via de Regiodeal beschikbaar komen. Dit vraagt om cofinanciering onzerzijds, maar met deze investering kunnen we actief inspelen op kansen waarmee de cofinanciering vervolgens als ‘verdubbelaar’ fungeert.
Klaar voor de toekomst
Onderdeel van de ontwikkeling van de organisatie is ook dat we op een andere manier met elkaar en met anderen gaan samenwerken. Opgaves waar we als maatschappij voor staan worden tenslotte steeds complexer. Het vraagt om een toekomstgerichte en integrale aanpak waarbij we als gemeente scherp focussen op wat er op ons afkomt zodat we met lef en inzet van innovatie inspelen op kansen die zich voordoen. Het visietraject Maashorst 2050 dat we op dit moment samen met uw raad en een groep betrokken en enthousiaste jongeren doorlopen draagt bij aan die scherpe focus op de toekomst en kan ook helpen om een volgende bestuursperiode nog meer positie te pakken in de regio en onze potentie waar te maken.
Overdracht aan nieuw bestuur
Naast die inhoudelijk input in de vorm van een visie op de toekomst van Maashorst in 2050, wil dit college deze bestuursperiode ook ‘netjes opleveren’. We willen een nieuw bestuur in de gelegenheid stellen om wederom met een ambitieus programma voor Maashorst aan de slag te gaan. Als enige ‘nieuwe’ wens in deze kadernota, stellen wij daarom voor om een structureel bedrag van €500.000 op te nemen als vrije bestedingsruimte zodat een nieuw bestuur enige ruimte heeft om volgend jaar opnieuw een ambitieus bestuursakkoord te presenteren en meteen goed van start te gaan. Tot die tijd blijven wij al onze energie steken in het afronden van de ambities uit het huidige bestuursakkoord en blijven we samen bouwen aan een gemeente waar we oog hebben voor elkaar, waar ruimte is om te ondernemen en te experimenten en waar we samen oplossingen zoeken voor uitdagingen van de toekomst.